Türk adının anlamı genel olarak “ Kuvvet ve güç ” şeklindedir ancak bu ismin anlamı Türklerin etkileşim kurduğu milletlere göre farklılık göstermektedir.
Türk milleti veya Türk kavmi olarak adlandırılan, Ural-Altay Dağları ve bugünkü adıyla Türkistan olarak bilinen bölgede ilk bulgularına rastlanan Türklere neden Türk adı verilmiştir? Türk adının anlamı nedir? Çeşitli toplumlar ve devletler neden Türk adını farklı anlamlarla kullanmışlardır?
Türk adının ne anlama geldiğini öğrenmek istiyorsanız başvuracağınız kaynaklar öncelikli olarak Türklerin etkileşim kurduğu topluluklarda yer alan kaynaklar olmalıdır. Bu açıdan daha objektif bir yaklaşım gösterebilir ve elde edeceğiniz bilgileri destekleyecek kaynakların güçlü olmasını sağlayabilirsiniz.
Çin kaynakları, Bizans kaynakları, Uygurlar dönemine ait yazılı kaynaklar, Arap kaynakları, Selçuklu dönemine ait kaynaklar ve elbette Türklerin kendi oluşturduğu kaynaklar Türk adının anlamının net olarak anlaşılması konusunda bizlere yardımcı olabilmektedir.
- Çin Kaynakları
Çin toplulukları tarihsel gelişim süreci içerisinde Türk topluluklarıyla defalarca etkileşim kurmuştur. Bu etkileşim ilkokul döneminden lise bitimine kadar öğrencilere sunulan tarih ders kitaplarında yer aldığı gibi sürekli savaşlarla ilgili değildir. Türk toplulukları başlangıçtan itibaren güçlü ve savaşçı bir topluluk olmuştur ancak etkileşim kurdukları birçok farklı toplulukta askeri sınıfta etkin hale gelebilmiş ve çoğu kez bu etkinliğin devlet yönetimine kadar genişlediği görülmüştür.
Eski dönemlerde Çin hanedanları, etkileşim kurdukları her farklı millet ile ilgili bilgileri imparator yıllıkları veya hanedan yıllıkları şeklinde kayıt altına tutmuşlardır. Bu kaynaklara göz atıldığı zaman Türklerden, T’u-küe veya Tu-chueh olarak bahsedildiği görülmektedir. Çinliler o dönemde Türklere, yaşadıkları bölgeden dolayı “ Miğfer veya tolga ” anlamına gelen bu isimleri vermişlerdir.
Bununla birlikte Çin kaynaklarının önemini bir kez daha dile getirmek gerekiyor. Bu kaynaklar uzun süre etkileşim kurduğumuz Çinliler tarafından yazıldığı için Türk milleti açısından birçok önemli bilginin alınacağı kaynaklar olma özelliğini taşımaktadırlar. Örneğin Çin Seddi’nin Türk akınlarına karşı koymak adına Çinliler tarafından yapıldığı bilinmektedir ancak bu set, Mısırlıların yaptırdığı piramitler gibi doğrudan bugünkü hali gibi yapılmamıştır. Başlangıçta basit bir settir ancak atlı Türklere engel olabilmiş, zaman ilerledikçe bu setler güçlendirilmiştir.
- Bizans Kaynakları
Bizans kaynaklarının bizim için önemi Doğu Avrupa Türk Tarihi’ni anlamak açısından önemlidir. Bizans Devleti, bulunduğu konum itibariyle defalarca Türklerle etkileşim kurmuşlardır. İstanbul’un fethedilmesi gibi önemli bir olay bu etkileşimlerden sadece birisidir ancak Bizans’ın etkileşimi sadece Osmanlı İmparatorluğu ile olmamıştır. Doğu Avrupa’ya yerleşen ve daha ileriye gitmek isteyen her Türk devleti veya boyu ile etkileşim kurmuşlardır.
Bizanslılara ait kaynaklarda Türk ismi “kudretli Hun” anlamına gelecek şekilde yer almıştır. Bu etkileşim şeklinin getirdiği bir sonuçtur çünkü Bizanslılar ticaret olmak üzere çeşitli sebeplerden ötürü Türklerle etkileşim kurmuşlardır.
- Uygur Kaynakları
Uygurlar bir Türk topluluğudur ancak ilk defa kültürel kırılmaların belirgin bir biçimde görüldüğü topluluk olma özelliğini taşır. Uygurlar, Maniheizm adı verilen bir inanca doğru yönelmişlerdir. Bununla birlikte yerleşik hayata geçmeyi kabul etmişler ve Türklerin o bilinen göçebe topluluk olma özelliğinden farklı hareket etmişlerdir. Son olarak kendilerine ait bir dillerinin olduğunu mutlaka dile getirmek gerekir.
Uygur dilinde Türk ismi en zengin anlamını kazanmıştır çünkü bu isim için bir veya iki değil birden çok anlam yer almaktadır. Bu anlamlardan birkaçı aynı zamanda günümüzdeki Türk adının anlamını belirlemek açısından önemlidir. Uygurlar, Türk ismine “ Güç, kuvvet, kudret, nizamlı, olgunluk ” gibi anlamlar yüklemişlerdir.
- Türk Kaynakları
Sözlü ve az miktarda bile olsa yazılı kaynaklarımız kendi tarihimizi anlamak açısından bizlere ışık tutabilmektedir. Bu ifadelerin biraz daha sübjektif olduğunu dile getirmek doğru olacaktır.
Türk toplumlarının kendilerine ait sözlü ve yazılı kaynaklarında Türk adı “ Kuvvetli ve güçlü ” anlamına gelmektedir. Göktürk döneminde yazılan abidelerde Türk adına çoğu kez yer verildiğini hatırlatmakta fayda vardır.
Bir Türk devleti olan Selçuklu Devleti’nde ise Türk adı çok daha farklı bir anlamda kullanılmıştır. Selçuklular Türk adına kimi zaman “bahadır”, kimi zaman ise “ Kaba ” anlamını yüklemişlerdir. Kaba anlamı Türklerin yerleşik hayata geçmemesiyle ilgilidir.
- Arap Kaynakları
Türkler tarafından İslamiyetin kabul edilmesinin ardından Arap birçok bilgin ve devlet adamı Türk adını eserlerinde kullanmışlardır. Araplar, Türk adını isimlendirirken ise diğer kaynaklardan farklı bir yol izlemişler ve Türk adına farklı bir anlam vermişlerdir.
Araplara göre Türk adı “ Terk ” anlamına gelmektedir. Türk ismine bu anlamın yüklenmesi ise Türklerin, Araplara göre çok uzak bölgelerde veya terk edilmiş bölgelerde yaşamasıyla ilgilidir.
- Kaşgarlı Mahmud
Kaşgarlı Mahmud yıllar önce hazırlamış olduğu Divan-ı Lügat-it Türk isimli eser nedeniyle Türk adının anlaşılması açısından önemli bir kişidir. Kaşgarlı Mahmud’un ele aldığı bu eser aslında bir sözlüktür ve Türkçe kelimelerin yazılı kaynaklara aktarılması açısından önemli bir eserdir.
Divan-ı Lügat-it Türk isimli eser bir sözlük olmasına rağmen Türklerin kültürü, dili ve sanatlarıyla ilgili çeşitli bilgileri barındırmaktadır. Bu nedenle bu eseri sadece bir sözlük olarak görmemek gerekmektedir.
Kaşgarlı Mahmud eserinde Türk adını birçok anlamla ifade etmektedir. Kaşgarlı Mahmud’a göre Türk adı “ Olgunluk, kemal ” gibi anlamlara sahiptir. Bununla birlikte Kaşgarlı Mahmud eserinde Türk adının “ Kuvvet, kudret ve güç ” gibi anlamlara geldiğini ifade etmektedir ve bu anlam Türk adının, Göktürkler ve Uygurlar tarafından nitelendirilen anlamına benzerdir.
Umarım artık Türk adının ne anlama geldiği konusunda bazı fikirlere sahipsinizdir. Bu konuda arkadaşlarınızı veya aile dostlarınızı bilgilendirmek istiyorsanız yazıyı onlarla paylaşmanız yeterlidir. Yeni bilgiler öğrendikçe bu yazıya eklemeler yapılacaktır.
Türk adının anlamını daha önce biliyor muydunuz? Bildiğiniz anlamlar nelerdi? Düşüncelerinizi yorum yaparak dile getirebilirsiniz…