“Milli Mücadele ve Cumhuriyet Tarihimiz” güncesini oluşturmaya, kıymetli tarihi bilgiler vererek nesillerin ufkunu açamaya devam ediyoruz… Bu hafta da paha biçilemez hatıraların yer aldığı 100 yıllık sandığımızı açıyor ve yazı dizimizin 3. bölümünü sunuyoruz.
21 TEMMUZ 1920
*Doğu Trakya’da Yunan harekâtı devam etti.
*Patrik Vekili, Trakya’nın işgali haberini müjdeledi.
*Ulusalcılara karşı çıkan Çopur Musa ayaklandı.
*Demirci kasabası da Yunanlıların eline geçti.
*Fransızlar yeni bir saldırıya geçti.
*Lord George’un Avam Kamarasında; “Türkiye tamamıyla parçalanmalıdır.” Dedi.
*Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Paşa, tren istasyonlarına asılan emrinde; “Hristiyan şimendifer memurlara iyi davranılmasını” istedi.( Çünkü Osmanlı yönetiminde Türk ve Müslümanlar teknik işlerden anlayacak şekilde eğitilmemişlerdi).
22 TEMMUZ 1920
*Padişah Vahdettin’in başkanlığında 43 kişinin katılmasıyla toplanan İkinci Saltanat Şurasında, Sevr Anlaşması’na 42 kişi onay yönünde oy kullandı. Yalnız Topçu Feriki Rıza Paşa, “çekimserim” dedi.
*Kadıköy Lisesi din öğretmeni Eşref Efendi, yurdun içinde bulunduğu duruma üzülerek intihar etti.
*Trakya’da önceki gün başlayan Yunan ileri hareketi devam etti.
*İpsala, Keşan, Saray, Malkara işgal altına alındı.
*Mersin cephesinde Fransızlara karşı başarı sağlandı.
*İşgal altındaki yerlere getirilen yabancı malların, iç bölgelere gümrüksüz olarak sokulduğunu tespit edildi.
*Gökalp’in, kızı Seniha’ya; “ Zulümler, istibdatlar, emperyalizmler hürriyet mefkûresi karşısında eriyeceklerdir “ diye yazdı.
23 TEMMUZ 1920
*Doğu Trakya’da Yunanlılar 4 koldan saldırıya geçti. Birinci kolordu çekiliyor. Bugün Lüleburgaz, Çerkezköy, Babaeski, Hayrabolu ve Şile Yunan işgali altında…
* Antep’te 30 Mayıs tarihli ateşkesten bu yana Türk ve Ermeni kolluk kuvvetleri şehrin güvenliğini birlikte sağlıyorlarken sükûnet bugün birdenbire bozuldu. Türklerin bir camiye 30 savaşçı yerleştirmeleri üzerine Ermeniler çabucak onardıkları barikatların arkasına geçtiler. Ancak cemaatler yeniden anlaştılar barikatlar yıkıldı.
* Bir Fransız kruvazörü Tarsus’un bazı köylerini bombaladı. Türkler Adana’yı bombardımana başladı.
* Türk kuvvetleriyle Ermeni kuvvetleri Şahtahtı’ da çarpıştı. Ermeni Hükümeti’nin Nahcivan Hükümetine şartların kabulü için verdiği süre doldu.
* Kızılordu ‘nun bazı birlikleri Doğu Beyazıt’a geldi.
* 23 Temmuz 1908 2. Meşrutiyetin ilanı günü Anadolu’da törenlerle kutlandı.
*İstanbul Hükümeti Sevr Anlaşması’ni imzalamakla görevli delegelere Itilaf devletlerinin anlaşmada bazı değişiklikler önermeleri talimatını verdi. Rıza Tevfik Bey ve Hadi Paşa, anlaşmayı imzalamak üzere Istanbul’dan Paris’e hareket ettiler.
*L. George, Avam kamarasında SPA Konferansının kararlarını anlattı. Yunanistan’ın Trakya’da da başarılı olacağına inandığını söyledi. (Alemdar, 1 Ağustos 1920)
* Kazım Karabekir’den Bakü’ de bulunan Halil Paşa’ya Mektup: “İngiliz emperyalizmi, Yunan’ı memleketimizin başına musallat etti.
Akşam gazetesi: “Trakya’da Harp devam ediyor.”
Alemdar gazetesinde Refi Cevat: ” İtilaf Devletleriyle Türkiye’nin ilişkisini kurt-kuzu hikâyesine benzetiyor ve öneriyor : ” Bu hikâyeyi kuvvetli bir çobana dayanmakla düzeltip tamamlayabiliriz.”
İkdam gazetesi: “Azim ve karar günlerindeyiz. Sevr Anlaşması’nın imzalanıp imzalanmayacağına yüce Meclis karar vermelidir” diye yazdı.
25 TEMMUZ
*Yunanlılar Doğu Trakya işgali devam ediyor. Edirne Yunanlıların eline geçti. Yunanlılar Havsa ve Pınarbaşı ve Kandıra’yı işgal etti.
* Batı Cephesi Komutanlığı, cepheyi Bolu Mıntıkası, 24. Tümen Mıntıkası, Ertuğrul Grubu, Kütahya Mıntıkası, Kuvayı Tedibiye, 12. Kolordu ve Menteşe Mıntıkası kumandanlıklarına ayırdı.
*Ermeniler Nahçıvan yakınlarındaki Şahtahtı’nı işgal ettiler. İşgal nedeniyle Türkiye ile Azerbaycan arasındaki bağlandı kesildi.
* Padişah, içlerinde 3. Kolordu eski Kumandanı Refet Bey de olmak üzere birçok sunay hakkında verilen Cihan-ı Harb-i Örfi’nin 14 tarihli idam kararını onayladı.
* Mustafa Kemal Paşa, Batum’un Gürcüler tarafından işgalini protesto etti. 4 Temmuzda İngilizler tarafından boşaltılan Batum, 7 Temmuzda Gürcülere teslim edilmişti.
* Istanbul Hükümeti, Sevr Anlaşması’nı imzaya yetkili olanlara Bern Elçisi Reşat Halis Beyi ekledi. 20 Temmuzda bu göreve aranan Hadi Paşa ile Rıza Tevfik 23 Temmuzda İstanbul’dan yola çıkmışlardı.
* Hindistan’ın Haydarabad kentinde yapılan Yurttaşlar Birliği toplantısında Gandi, yerli malı kullanmayı öğütledi. Gandi böylece İngiliz fabrikatörlerini Türkiye lehinde tavır almaya zorluyor.
* İleri gazetesi: “Doğu Trakya’da Yunan mevzilerine karşı açılan top atışı devam ediyor. “
*İkdam gazetesi: ” Trakya, Adem-i merkeziyet usulü ile idare edilecekmiş.”
*Akşam gazetesi: “Edirne çarpışmaları devam ediyor. Yunan Kralı Trakya’da” diye yazdı.
26 TEMMUZ 1920
* Kırklareli, Ezine, Şile, Malkara ve Lalapaşa Yunanlıların eline geçti. Yaralanan Trakya Milli Savunma Komutanı Cafer Tayyar Bey, Yunanlılardan korkan bir köylü tarafından onlara teslim edildi. Yunanlılar Doğu Trakya’nın işgalini yarın tamamlayacaklar.
* Doğu Trakya’daki Yunan askerî başarısı Atina’da 21 parça top atışı ile kutlandı. Pire ve Atina’da şenlikler, kiliselerde ayinler yapıldı.
* 8 Temmuzda Bursa’ nın düşmesinin nedenleri üzerine TBMM’ de gizli bir oturum yapıldı. Mustafa Kemal Paşa, ordu birliklerinin iç ayaklanmaları bastırmada kullanıldığını anlatarak Bursa’nın işgalinde hükümetin kabahatli olamayacağını savundu. Ordunun hızla güçlendirilmesi işine devam edeceğini bildirdi.
* Dün işgal edilmiş olan Kandıra, Kuvayı Milliye tarafından geri alındı. Kandıra bu mandan sonra 3 defa daha işgale uğradı ve son olarak 21 Haziran 1921’de kurtarıldı.
* Lenin, Üçüncü Enternasyonal’in 2. Kongresi’nde sömürgeler meselesi üzerine tezlerini savunurken, tezlerinin temelleri olarak şunları belirtti: “Tezlerin altında yatan ana fikir, ezen uluslar ile ezilen uluslararasındaki ayrımdır. Emperyalizmin en belirgin özelliği, bütün dünyanın şimdi gördüğümüz gibi bir sürü ezilen ulusla, muazzam zenginliğe ve güçlü silahlı kuvvetlere sahip bir avuç ezen olarak ikiye bölünmesidir.”
* Londra Ermeni Basın Bürosu’nun açıklaması: “Mustafa Kemalin dayanması pek şüpheli, köylüler onun çıkardığı parayı kabul etmiyorlar.”
* Açıksöz gazetesi: “Hürriyet ve İtilaf ile ona bağlı gazeteler, Yunan saldırısını alkışlarken, bir yandan da İngiliz himayesini istiyorlar. Bu sefiller bilmelidirler ki, Anadolu’nun imanı, İngiliz parası, İngiliz melaneti ile haleldar olamaz.”
Akşam gazetesi: “Yeis ve matem günleri… Mağlubiyet, fena muahedeler, bir milletin ümidini kestirmez. Milletin içindeki haller insana ümitsizlik vermemelidir.” diye yazdı.
27 TEMMUZ 1920
*Yunanlılar Trakya’nın işgalini tamamladı.
*Kırklareli’nde 10subay ile 173 er Yunanlılara esir düştü.
*Yunan Kralı Aleksandr, Edirne’ye girdi.
*Yunanlılar üzerine yaptığı başarısız bir harekâttan dönen ve halkın tutumuna sinirlenen Abaza İzzet birliği, İnegöl halkı üzerine ateş açtı. Halk karşılık vererek birlik komutanını öldürdü.
*Kütahya Mıntıka Kumandanlığına Çerkez Ethem atandı.
*Mustafa Kemal Paşa, bir kısım mebusla birlikte cepheye hareket etti.
*Ankara Hükumeti, işgal edilen bölgelerden göçen memurların boş kadrolara öncelikle atanmasını, bunlara 2 maaş yardım yapılmasını kararlaştırdı.
*Daily Telgraph gazetesi; İslam Dünyası’na anlatılmalıdır. Bugün olan şeyler, zorunlu ve doğal bir tarihi gelişmeden başka bir şey değildir diye yazdı.
28 TEMMUZ 1920
*İngiliz Yüksek Komiseri Robeck’ten Curzon’a raporunda; ” Damat Ferit, Kemalistlere karşı savaşmak ve düzeni yeniden kurmak için İngiltere’den yardım diledi. Yardım sözü verdim. Kemal’e karşı Kürt birliklerini kullanmayı öneriyor. Ancak Fransız nüfuz bölgesinde kalan Kürtleri kullanmak için Fransızların da işbirliği yapması gerekir.” Cümleleri yer aldı.
*Yunan Yüksek Komiseri, Edirne’de yayımladığı bildiride, Edirne’nin bir Yunan şehri olduğunu ileri sürdü*Bursa’ya bağlı Yenişehir ile İnegöl Yunanlılardan geri aldı.
*Yunanlılar, Çanakkale’ye asker çıkardılar.
*Molla Kerim yönetimindeki Kuvayı Milliye müfrezesi, Tarsus yakınlarında Fransızlara esir düştü.
* Hükümet hem yerli üretimi korumak, hem de silah satın alımına kaynak yaratmak amacıyla. Meclis, 8 ret 179 kabul oyu ile gümrük vergisini beş misli artırdı.
*Avam Kamarası’nda bir soruya cevap veren Hükumet sözcüsü Mr. Long, Yunanistan’ın 20 Temmuz’da Trakya’ya yaptığı çıkartmaya İngiltere’nin 3 savaş gemisi, 4 destroyer ve bir uçak taşıyıcısı ile yardım ettiğini açıkladı.
*Ulusalcıların karşısında olan gazetelerde; Sevr anlaşmasına ümit bağlayan yazılar yer aldı.
29 TEMMUZ 1920
*Genel Savaş’ta Erzincan Ermenilerini katletmekle suçlanan Hafız Abdullah Avni, İstanbul’da asıldı.
*Fransızlar, dün esir aldıkları Molla Kerim’i kurşuna dizdiler.
*Padişah yanlıları Bolu ve Düzce yöresinde yeniden kıpırdamaya başladılar.
*Yarbay Nazım Bey, Demirci Mehmet Efe’nin Denizli’deki egemenliğine son erdi.
*İstanbul Hükumeti, bir açıklama yaparak; Kuvayı Milliye ile işbirliği yapanlardan yakalananların divanı harbe verileceğini bildirdi.
*Mustafa Kemal Paşa, milletvekilleriyle birlikte çıktığı cephe gezisinde birlikleri denetledi.
*Bulgar Hükumeti, Bulgaristan’a sığınan Türk asker ve göçmenlerine yardıma başladı.
*Ulusalcı güçler, Antep’te Fransızlara karşı geçtikleri saldırıda başarılı olamadılar. Hikmet teğmen şehit oldu.
ÖNCE 30 TEMMUZ 1920
Mustafa Kemal mebuslarla birlikte cephe teftişine devam ediyor.
Çerķez Ethem kuvvetleri Simav çevresine geldi.
İstanbul Hükümeti’nin Sevr Anlaşması’nı imzalamakla görevlendirdiği Hadi Paşa, Rıza Tevfik ve Reşat Halis Beyler Paris’e vardılar. Bugün yapılması beklemen imza töreni 10 Ağustos’a ertelendi
Keşan Yunanlılarca işgal edildi
Milli kuvvetlerin çemberinden kurtulan Fransız kuvvetleri Mersine geldi
Robeck’ten Curzon’a: Paris’ten dönen Başbakan Ferit ile görüştüm. “Barış anlaşmasının imzalanıp uygulanmasını görev sayıyor. İngiliz yardımına güvenip güvenemeyeceğini soruyor. İşbirliği yapabileceğimizi söyledim. Sevindi. Damat Ferit ile General Shuttlewort, Mustafa Kemal’e karşı gizli bir plan hazırladılar. Anlaşma imzalanır imzalamaz 15.000 kişilik bir Padişah ordusu ve ayrıca Doğu’dan Kürtler Mustafa Kemal’in üstüne saldıracak. İtilaf devletleri Anadolu’ya kuvvet göndermek istemiyor. Yunan ordusunu ileri sürmek de tehlikelidir.” Curzon’dan Robeck’e: “Yunanlıların Anadolu harekâtından şimdilik vazgeçtik. Mustafa Kemal’in yenilmesi ve yok edilmesi, barış anlaşmasının onaylanması için en etkili garantidir.”
31 TEMMUZ 1920
*Damat Ferit, Sevr anlaşmasına sorun çıkarmayacak olanlardan yeni bir hükumet kurdu.
*Damat Ferit, Harbiye Bakanlığı Vekilliğini kendisi aldı.
*Yunanlılar Derince ‘ye asker çıkardılar.
*İngiliz Dış işleri Bakanlığı, Kürtlerin milliyetçilere saldırılması planına şimdilik taraftar olmadığının Damat Ferit’e bildirilmesini istedi.
* TBMM, Malta’da tutuklu mebuslara maaş ödenmesini benimsedi.
YAZI DİZİMİZ DEVAM EDECEKTİR
