Azerbaycan'da 7 Şubat 2024 Çarşamba Günü Yapılan ve 30 Yıl Sonra Ermeni İşgalinden Kurtarılan Dağlık Karabağ Bölgesinde de Sandıkların Kurulduğu, 8. Cumhurbaşkanlığı Seçimini, Mevcut Cumhurbaşkanı İlham ALİYEV Büyük Farkla Kazandı. Yeni Dönem, Kardeş Azerbaycan Devleti ve Halkı için Hayırlı, Uğurlu olsun…

Tuvaca-Alday Buuçu Destanı

ARAS TOKTAŞ, Hayat (2020). Tuvaca ‘Alday- Buuçu’ Destanı(Metin-Çeviri-Adlar-Sözvarlığı),İstanbul: IQ Sanat Yayıncılık

1990’lı yılların başına kadar Türk devlet ve toplulukları ile sınırlı olan siyasî, kültürel, ekonomik ilişkilerimiz günden güne artmaktadır. Bu durum Türk dillerini, lehçelerini, şivelerini öğrenme ve inceleme gereksinimini de beraberinde getirmiştir. Ülkemize göre daha uzak coğrafyada yaşayan Tuvalarla ilgili bilgilerimiz oldukça azdır. Mevcut bilgiler daha çok dil, edebiyat, tarih, kültür alanlarındaki akademik çalışmalardır. Güney Sibirya’da yer alan ve Moğolistan’a komşu olan Tuva, Rusya Federasyonu içinde yer alan 21 özerk cumhuriyetten biridir.
Yazar Hayat ARAS TOKTAŞ, Tuva Türkleri hakkında yukarıdaki bilgileri verdikten sonra, böylesine kapsamlı bir ürünün ortaya konmasının elbette bir anda olmadığını, uzun ve zorlu bir sürecin sonucunda ortaya çıktığını belirtir. 1999 yılının ilk günlerinde eline geçen Alday-Buuçu kitabıyla tanışıp başladığı Tuva Türkçesi yolculuğu, bugünlerde Türkiye Türkçesiyle şekillenmiş bu yeni  kitapla günümüzde de devam etmektedir.

Yazarımıza kitap yazdıran Alday-Buuçu destanı; atlı göçebe kültürün şekillendirdiği bozkır kültüründeki Güney Sibirya’da yaşayan Tuva Türklerinin tarihinin, kültürünün, töresinin, inancının ve dilinin eseridir. Alday-Buuçu Destanı, Tuva halkının kutsallarına  ışık tutar. Destana göre yeryüzünde bitki, hayvan, insan, bütün canlıların kendi dilleri vardır. Tuvaca konuşabilen insanlar ise dünyadaki bütün canlıların dilini konuşabilir. Tuva kişinin dili Tuvacadır ve ana dilini bilmek Tuva kişinin kutsal geleneğidir.

Hayat ARAS TOKTAŞ işte bu Alday-Buuçu adlı destanını Türkiye Türkçesine çevirmiş, Tuvacada Ad konusu metin üzerinde ele alınıp incelenmiş ve metnin sözvarlığı çalışması yapılmıştır.

Alan araştırması yapmak ve kaynak toplamak amacıyla 1999 yılının ağustos ve eylül ayında Tuva’da bulunan ARAS TOKTAŞ, “Ülkemizde birçoğumuz Tuvalılar kim diye sorarken onlar, Türkiye’den gelmiş olduğumu duyunca, geçmişin taşıdığı özlemle beni sarıp sarmalıyorlardı.

Türkiye ve Tıva(Tuva) Haritası

– Siz, bizi yüzyıllar önce buralarda bırakıp gittiniz ama biz bir gün geri geleceksiniz ümidiyle bekledik. Hoş geldiniz!” diyen yürekler, bu alanda çalışmakla doğru tercih yaptığımı gönül telime dokunarak yaşatıyorlardı.” cümleleriyle bizim de bölge hakkında merak duygumuzun artmasına neden olmuştur.

Yazar, gecesiyle gündüzüyle 21 yılı geride bırakan çalışmada eksiklik ve yanlışlara yer vermemek adına, gerek ülkemizdeki gerek Tuva’daki ve diğer ülkelerdeki alanla ilgili ulaşabildiği yayınları titizlikle incelemiş, geçen süre zarfında çıkan eserlere göre bilgileri gözden geçirerek güncellemiş, nitelikli ve ihtiyaca cevap verecek bir ürün ortaya koymaya çalışmıştır.
Yazar, çalışmanın yöntem ve içeriğiyle ilgili kapsamlı bir önsöz ile esere başlar. Teşekkür, Tuva Alfabesi ve Kısaltmalar bölümünden sonra Giriş, Tuvaca Metnin Yazı Çevrimi- Çevirisi, Tuvacada Ad ve Sözvarlığı bölümleri gelir. Giriş bölümünde Tuvalar, Tuva tarihi, Tuvaca, Tuva destanları, eserin konusu, dili ve oluşum dönemi hakkındaki bilgilere yer vermektedir. Tuvaca Metnin Yazı Çevrimi- Çevirisi bölümünde metni Latin harflerine aktaran ve metnin Türkiye Türkçesindeki karşılıklarını veren yazar, karışıklığı önlemek ve metnin kolaylıkla takip edilebilir olabilmesini sağlamak amacıyla her beş satırda bir numaralandırma yapmıştır. Tuvacada Ad bölümünde metinde geçen ad ve ad soylu sözcükleri, ayrıntılı bir biçimde ele almıştır. Konu ile ilgili olan kuramsal açıklamaları verdikten sonra metinde geçen Tuvaca cümle örneğini ve örneğin Türkiye Türkçesine aktarılmış şeklini vermiştir. Metnin Sözvarlığı çalışmasını, üç ayrı başlıkta incelemiştir:
I. Destan metni içindeki özel adlar ve coğrafya adlarının dışındaki madde başlarının yer verildiği bölüm.
II. Özel Adlar Dizini (kişi, olağanüstü varlık, at ve köpek adları).
III. Coğrafya Adları Dizini (dağ, tepe, ırmak, nehir, deniz, büyük göl, bozkır adları).

Sözcükler, Türkiye Türkçesi alfabesine göre dizilmiş, sözcükler ve birleşik biçimler madde başı yapılmıştır. Birleşik biçimlerin hangi sözcüklerden oluştuğu gösterilmiş, her bir sözcüğün tırnak içinde verilmemişse anlam farklılığı olmamasından ya da ihtiyaç duyulmamasındandır. İlgili kaynaklardaki sayfa numaraları, eser kısaltmalarıyla birlikte yazılmıştır. Sözcüklerin kökenlerini tespit etmek için başvurulan eserler, Kaynaklar bölümünde gösterilmiştir.
Geniş bir içeriğe ve zengin verilere sahip eser, konunun ilgililerine ve akademik çevreye önemli bir kaynak niteliğindedir.
Dergimiz Yazarı da olan Hayat ARAS TOKTAŞ’ın Irak Türkmen okullarında okutulan Türkçe Ders Kitabı, Ögretmen Kılavuz Kitabı, birçok dergi, kitap ve ansiklopedide çeşitli konularda yazılmış çalışmaları vardır.

OKUYUCUSU BOL OLSUN!

Bunlar ilginizi çekebilir...

Bir yanıt yazın