Bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızlı bir şekilde gelişmesi basın, televizyon, ticaret, ekonomi ve sosyal alanındaki yöntemlerin değiştirilmesini sağlayarak iktisadi ve sosyal hayatta bir dönüşüm yarattı. Büyük ölçüde dijitalleşmeye ve İnternete bağlı gelişen yeni yayıncılık anlayışı, bilginin hızlı erişimini sağlarken, “bilginin üretimi” dijital basın anlayışı ile yenilenirken sektöre ait birtakım sorunları beraberinde getirdi.
29 Mayıs tarihinde Ankara’da Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) ile Türk İnternet Medya Birliği (TİMBİR)’in ortaklaşa düzenlediği “Türkiye Yüzyılında Dijital Yayıncılık Konferansı”nda Dijital Medya konuşuldu ve sektörün sorunları tartışıldı. Basın ve TV yayıncılığında dijital dönüşümün yarattığı yeni roller ve sorunlar gündeme getirildi.
RTÜK Başkan Vekili Orhan Karadaş konuşmasında, “Dijital dünyayı etkin kullanmak zorundayız” sözleri ile geleneksel medyanın dijital medyaya dönüşümüne dikkat çekti. Dijital teknolojinin sağladığı olanakların, her sektörde olduğu gibi medyada da geleceğe yönelik yeni yapılanmaları zorunlu hâle getirdiğini belirtti.
İnternet’in yaygınlaşması ile bilgiye erişim ve bilginin yayılması alışkanlıklarını değiştirdi. Belirli kurumların elindeki yayıncılık ve habercilik artık çok daha hızlı ve çeşitlendi. Sosyal medyada kişi ve kurumlar kendi içeriklerini üretip yayınlayabiliyor. Örneğin bir trafik kazasını ve başka bir olayı cep telefonu ile görüntüleyen bir kişi, bu görüntüyü kendi sosyal medya hesabından yayınlayabiliyor.
İçerik üretiminin her kesimi kapsamaya başladığı dijital çağda, bilgi ve haberlerin dijital üretiminin hem medyada hem diğer alanlarda çeşitli sorunlara yol açıyor.
Dijital medyanın, diğer alanlarda olduğu gibi düzenleme ve denetleme dışında kalması düşünülemez. 5651 numaralı İnternet Yasası, “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” adıyla dijital habercilik alanında yeni düzenlemeler getirdi. İnternet medyası, bu yasa ile ilk defa resmilik kazandı.
Yasal düzenlemelere rağmen haberde dijitalleşme ile telif haklarının göz ardı edildiğinin görüyoruz. İnternet haberleri başka haberciler tarafından izinsiz kullanılmakta. Avrupa’da birçok ülke haberi “dijital telif” kapsamına alırken ne yazık ki ülkemizde bu konuda bir önlem alınmıyor.
Medya sektörünün geleceğini tartışan dijital yayıncılık konferansı elbette çok yararlı oldu ve sektörde yaşanan sorunlara dikkat çekti. Yerel basında dijitalleşmenin yarattığı sorunların da masaya yatırıldığı toplantıda, dijital yayıncılığın fırsatlarla birlikte çeşitli zorlukların beraberinde getirdiğine dikkat çekildi.
Ülkemizde internet erişim oranını yüzde 94 düzeyin ve insanlarımız yüzde 98’i sosyal ağları kullanıyor. Gençlerin büyük çoğunluğu günde 4 saat 30 dakika internet kullanıyor ve İnternete telefondan bağlanma oranı yüzde 94.5. Dijital dünyanın çok etkin kullanıldığı ülkelerin başında gelen Türkiye’de bu alanın düzenlenmesi ve denetlenmesi konusunda önemli adımlar atmak zorundadır.
RTÜK bu amaçla 2022’de “Gençlerin Dijital Medya Kullanımı” ve “Dijital Okuryazarlık Araştırması”nı gerçekleştirerek kamuoyu araştırmaları ile önemli bilimsel verilere ulaşıyor.
RTÜK, ülkemizde ‘sayısal yayıncılık’ metodunu kullanarak “Türkiye Radyo ve Televizyonda Sayısal Yayıncılık Frekans Planlama”sını hazırlamış ve uygulamaktadır. Sayısal Radyo ve TV Frekans Planlaması, karasal, uydu ve kablo yayıncılığı alanında yapılmaktadır.
Dijital dünyaya uyum sağlamak için dijital medya alanındaki gelişmeleri ve yaşanan güncel sorunlar yakından takip etmek için yapılan toplantı ve çalışmalar, konu ile ilgili uzman ve akademisyenlerin bilimsel araştırma ve gözlemlerini yayıncılarla paylaşmaları açısından büyük önem taşıyor. Geleceğe yönelik stratejilerin geliştirilmesine katkı sağlayacak bilgilerin medya sektörü temsilcilerine ve kamuoyuna aktarılmasını sağlıyor.
Dijital medyanın yeniden yapılanması ile geleneksel medyadan uzaklaşılırken dijital habercilikte etik kurallar, kişilik hakları, telif hakları ve medya çalışanlarının özlük hakları gibi konuların da düzenlenmesinin gereğine dikkat çekmek istiyoruz. Baskı masrafları günden güne katlana gazete ve dergiler dijital yayına geçerken, basın çalışanlarının sayısının azaltıldığını, işten çıkartıldıklarını görüyoruz.
Yeniden yapılanmada bu konulara dikkat edilmesi gerektiğini düşünüyoruz.